S jeseni 1942. godine na oslobođenom teritoriju Hrvatske osnivaju se organi i ustanove vojne pozadine koji štite teritorij i bave se logistikom za partizanske jedinice – važnim segmentom u vojnoj organizaciji Narodnooslobodilačkog pokreta Hrvatske.
Glavni štab Hrvatske prvi je u okupiranoj Jugoslaviji u NOR-u osnovao i u ratnoj praksi isticao valjanost djelovanja sva tri dijela oružanih snaga NOP-a. Vrhovni komandant TITO stalno je inzistirao na operativnom dijelu oružanih snaga – pokretnim operativnim sustavima i u tome dostigao vrhunac, dolaskom u zapadnu Bosnu i Hrvatsku te osnivanje, samo u Hrvatskoj 14 brigada. Istina, jedinice GŠ Hrvatske još su bile inferiorne u odnosu na ukupnu vojnu moć talijanske, njemačke i vojske NDH i četnika, ali su u svim drugim čimbenicima rata bile u prednosti. Iznad svega u kvaliteti vojne organiziranosti.
Vojna organizacija protivničke vojske bila je više statična, opterećena komorom i drugim problemima logistike teže se razvijala na brdskom i višem planinskom prostoru, noću i pri slaboj vidljivosti tražila je zračnu i topničku potporu… Zato je bila ranjiva i osjetljiva na partizanske udare. U otvorenom udaru nije mogla stati protiv partizanske vojske pri istom odnosu snaga, pa čak i kada su bili superiorniji.
Tadašnja vojna organiziranost jedinica GŠ Hrvatske ukazivala je da se potpuno postiže željeno stanje, a to je pokrivanje cijelog vojišnog teritorija partizanskim jedinicama i djelovanje sva tri njena segmenta. Prvi, pokretni dio, su brigade i druge manje pokretne jedinice koje su stalno u manevriranju i ofenzivi. Drugi su segment partizanski odredi koji stoje na matičnom teritoriju i pokrivaju borbenim djelovanjem i mjesta gdje nema brigada. Treći je segment u nastajanju a to su organi u ustanove vojne pozadine (vojna područja, komande mjesta i partizanske straže) koji štite teritorij i bave se logistikom za brigade i odrede. Slobodnog drugog prostora nema, sve je pokriveno segmentima vojne sile, na slobodnom i okupiranom teritoriju. U tome je bit nove kvalitete vojne partizanske organiziranosti u drugoj polovici 1942. godine u Hrvatskoj, čega nema u Srbiji i Crnoj Gori, a nešto malo u Sloveniji i Bosanskoj krajini. Odnosno to je nepoznato istočnije od crta rijeka Neretva i rijeka Bosna.
Upravljanje partizanskim odredima, grupama partizanskih odreda i organima vojne pozadine, kao i logistikom, Glavni štab Hrvatske prepustio je štabovima Operativnih zona. Od sredine 1942. godine, Glavni štab Hrvatske intenzivno razvija treći segment vojske, a to su vojno-pozadinski organi i ustanove vojne pozadine. One su se počele osnivati na oslobođenom teritoriju Like, Korduna, Banije, Gorskog kotara i Dalmacije. Prijelom je nastupio zapoviješću vrhovnog komandanta TITA od 2. rujna 1942. i direktivom GŠH 11. rujna 1942. godine, da se na oslobođenom teritoriju odmah pristupi osnivanju organa i jedinica vojne pozadine – komande područja, komande mjesta i partizanske i seoske straže. Situacija je to nalagala, postojanje velikog slobodnog teritorija kojeg je trebalo osiguravati, a isto tako od tog zadatka osloboditi operativne i partizanske jedinice, kako bi se one mogle više angažirati na borbenim zadacima.
Shodno Titovoj zapovijedi, komande područja su se osnivale na mobilizacijskom teritoriju jednog ili više partizanskih odreda, s jednim ili više kotareva, što je regulirao Glavni štab Hrvatske i štabovi operativnih zona. Zadaci su komande područja bili da vrše mobiliziranje ljudstva za partizanske jedinice, starali su se o ishrani, smještaju jedinica, tehničkih službi, sanitetu pozadine (ne operativnih jedinica), vršili su reguliranje prometa, brinuli su se o redu i miru, vršili su obavještajnu djelatnost, postavljali i kontrolirali komande mjesta i partizanske straže, izravno su kontaktirali s organima narodne vlasti. Slične su zadatke imale i komande mjesta, a partizanske su straže vršile sigurnosne poslove.
U skladu s Titovom zapovijedi Glavni štab Hrvatske formirao je banijsko, ličko, kordunsko, primorsko-goransko, splitsko i livanjsko područje. U ličkom i kordunaškom vojnom području postojala su tri partizanska bataljuna, od kojih je naredbom GŠH, 27. listopada 1942., formiran Kordunaški partizanski odred. Tako je na teritoriju Hrvatske osnovano šest komandi područja (dva su bila u Bosanskoj krajini) – ukupno je tada u Jugoslaviji bilo osam komandnih područja. Krajem listopada 1942. Tito je pri Vrhovnom štabu osnovao Privremeni upravni odsjek koji je, uz ostale zadatke, imao „organiziranje i kontrolu pozadinskih vojnih vlasti“. Vojno-pozadinski organi i ustanove bile su pod Privremenim upravnim odsjekom Vrhovnog štaba, ali preko Glavnog štaba Hrvatske. Tako, do kraja rata, postoje vojno-pozadinski organi i ustanove, kao treći segment u vojnoj organizaciji Narodnooslobodilačkog pokreta Hrvatske.
B. Mirosavljev
